De verleiding van het laatste woord

19 juni 2025 Mrs Moriah

Over Mattias Desmet, totalitarisme en de verrassende raakvlakken met BDSM

Ik lees momenteel het boek De psychologie van totalitarisme van Mattias Desmet, en het laat me niet los. Het is een filosofisch werk dat je uitdaagt en je confronteert met ongemakkelijke vragen. Maar juist dat maakt het zo fascinerend. Wat me het meest intrigeert, is Desmets stelling dat het moderne verlangen naar orde, zekerheid en controle ons langzaam richting een vorm van totalitarisme duwt. Niet per se via brute dictatuur, maar via iets subtielers: massavorming. Angst, eenzaamheid en een verlies aan zingeving maken mensen kwetsbaar voor het idee dat er één waarheid moet zijn, één leider en ook één laatste woord.

En dat zette me aan het denken.

Want is dat niet ook precies waar veel BDSM-dynamieken op drijven? Dat verlangen naar houvast. Naar iemand die het overneemt. Naar rust in overgave en naar een Meester of Meesteres die het laatste woord heeft en daar ook verantwoordelijkheid voor draagt. Maar in tegenstelling tot het totalitaire systeem, is die overgave binnen BDSM een bewuste keuze. En daar zit een wereld van verschil.

Waarom we verlangen naar houvast

Desmet stelt dat onze moderne samenleving, ondanks haar schijnbare vrijheid, in een diepe crisis van betekenis verkeert. We leven in een wereld waarin alles onderhandelbaar is geworden: identiteit, waarheid, zelfs de realiteit zelf lijkt soms fluïde. Dat klinkt vrij, maar het is ook uitputtend. Want waar vind je dan nog richting of houvast? Wie of wat kun je nog vertrouwen? Vergelijk het maar met de opvoeding van kleine kinderen, juist door grenzen te stellen ontstaat er een plek van veiligheid waarin ze vrij kunnen spelen. Hoe tegenstrijdig het ook klinkt, juist die grenzen creëren een gevoel van veiligheid.

Kinderen die opgroeien zonder duidelijke grenzen, ervaren niet méér vrijheid, maar juist meer onzekerheid. Omdat ze dan zélf verantwoordelijk worden voor het bewaken van hun eigen veiligheid en overzicht, terwijl ze daar nog niet rijp voor zijn. Dat leidt vaak tot onrust, angst en grensoverschrijdend gedrag, precies de dynamieken die Desmet beschrijft op collectief niveau bij volwassenen in crisistijd.

Bescherming tegen chaos

Als mensen geconfronteerd worden met structurele onzekerheid, zoeken ze naar duidelijkheid. Naar een systeem dat hen beschermt tegen de chaos. In het ergste geval leidt dat tot wat Desmet ‘massavorming’ noemt: een psychologisch proces waarin mensen hun kritische denkvermogen opzijzetten en zich volledig conformeren aan een dominant narratief. Ze zoeken iemand die zegt: “Laat mij het maar voor je bepalen.” Iemand die het laatste woord heeft. En dat is precies hoe totalitarisme ontstaat, zelfs binnen schijnbaar democratische structuren.

De Dominant als veilige leider

Binnen BDSM komt dat verlangen naar overgave op een andere manier tot uiting. Niet omdat iemand geen verantwoordelijkheid wil dragen, maar juist omdat het tijdelijk kunnen loslaten van die verantwoordelijkheid helend kan zijn. In een zorgvuldig afgestemde D/s-relatie wordt de rol van Dominant niet afgedwongen, maar aangeboden én ontvangen. Het is geen systeem van onderdrukking, maar van vertrouwen.

Wat me hierin raakt, is hoe de rol van de Dominant op bepaalde momenten bijna therapeutisch kan werken. Niet door therapie te geven, maar door ruimte te scheppen waarin de ander even niet hoeft te denken, te beslissen, of zichzelf te bewijzen. De sub weet dat hun Dom(me) het overzicht houdt, de kaders bewaakt, en met liefde én kracht het laatste woord heeft.

Maar hier komt de grote omkering: waar de totalitaire leider dat laatste woord opeist uit angst voor verlies van controle, wordt het in BDSM toegekend. Vrijwillig, bewust, tijdelijk en altijd terugneembaar. Dat maakt het laatste woord een rustpunt of anker. Een uitnodiging tot overgave, zonder jezelf te verliezen.

Het gevaar van de absolute waarheid

In De psychologie van totalitarisme waarschuwt Desmet voor wat hij noemt “het verlangen naar het ultieme weten”. Een toestand waarin men de complexiteit van het leven wil reduceren tot één logisch, sluitend systeem, waarin twijfel verdacht is en afwijking gevaarlijk. Dat verlangen ontstaat niet uit kracht, maar uit angst. Angst voor het niet-weten. Voor de leegte. Voor het besef dat het leven soms geen duidelijke antwoorden geeft.

Wie daarin te lang blijft hangen, stelt zich langzaam open voor autoritaire structuren. Dan klinkt het idee van één waarheid, één leider, één richting ineens verleidelijk. Niet omdat het zo veilig ís, maar omdat het zó veilig vóélt. En zodra een samenleving collectief die richting inslaat, is de vrijheid van het individu geen uitgangspunt meer, maar een last die weggenomen moet worden, ten koste van alles.

In BDSM gebeurt er iets ogenschijnlijk vergelijkbaars: ook daar is er vaak één stem die de leiding neemt. Eén hand die stuurt. Eén wil die prevaleert. Maar het verschil zit in het bewustzijn. De sub weet: dit is een afgesproken beleving. Intens, zeker, maar nog altijd gebaseerd op vrijwillige overgave, duidelijke afspraken en wederkerigheid. De Dominant mag het laatste woord voeren, maar niet omdat de wereld daarom vraagt, maar omdat de sub dat toelaat, in vertrouwen.

Waarom het laatste woord rust kan geven

Wie ooit écht diep is gegaan in overgave, weet dat het geen vorm van zwakte is. Het vraagt moed om controle los te laten. Het vraagt vertrouwen om iemand toe te staan je mentaal of fysiek te leiden. En het vraagt zelfkennis om te weten waar jouw grens ligt, en wat je nodig hebt om je daarin veilig te voelen.

Binnen een intense D/s-beleving kan het laatste woord van de Dominant voelen als een baken. Alsof er even geen chaos meer is. Geen twijfel, geen keuzestress, geen verantwoordelijkheden. Alleen de helderheid van het nu. De rust van overgave. De kracht van geleid worden door iemand die jou werkelijk ziet.

En juist daarin schuilt de schoonheid van BDSM. Want hoe stevig ook het spel, hoe strikt ook het protocol: achter die ogenschijnlijk absolute controle schuilt een fluïde, menselijke relatie. Een voortdurend afgestemde beleving tussen geven en ontvangen. Tussen ruimte nemen en ruimte bieden. De Dominant is niet de dictator van een moreel absolutistisch systeem. Zij of hij is de bewaker van een heilige eenheid, eentje waarin vrijheid en overgave elkaar versterken.

De Dominant is geen leider uit angst

Totalitaire leiders groeien vaak uit angst. Angst voor chaos. Angst voor kwetsbaarheid. Ze maskeren hun onzekerheid met macht, hun verwarring met schijnzekerheden. Desmet beschrijft hoe die leiders op lange termijn zelf ook gegijzeld worden door het systeem dat ze in stand houden. Want wie eenmaal claimt het laatste woord te hebben, mag nooit meer twijfelen. Nooit meer terugkrabbelen. Nooit meer mens zijn.

De Dominant in een BDSM-context staat daar lijnrecht tegenover. Zij of hij durft wél te twijfelen. Durft eerlijk te zijn over innerlijke processen. Durft zich te verdiepen in de ander en verantwoordelijkheid te nemen voor wat er wordt opgeroepen. Juist omdat die rol niet gaat over het ego, maar over het dragen van wat de ander loslaat.

Het laatste woord van een Dominant is geen machtsgreep, maar een geschenk. Niet bedoeld om de ander te knechten, maar om diens vrijheid tijdelijk in bewaring te nemen. Zodat die ander zich, juist in het loslaten, even helemaal kan zijn.

Massavorming versus intieme afstemming

Een ander krachtig punt dat Desmet maakt, is hoe massavorming ontstaat in een context van sociale isolatie. Mensen die zich losgezongen voelen van gemeenschap, zingeving of authenticiteit, worden vatbaarder voor collectieve verhalen die hen dat gevoel tijdelijk teruggeven. Maar die verhalen zijn vaak leeg, angst gedreven of gebaseerd op uitsluiting.

Wat mij daarin raakt, is het contrast met de BDSM-wereld zoals ik hem beleef. Want goede BDSM is bij uitstek verbonden. Geen massa, maar microkosmos. Geen onderdrukking, maar verdieping en geen uniforme waarheid, maar radicale afstemming op het individu. Juist in een sessie waarin je ‘het laatste woord’ uit handen geeft, kan er een diep gevoel van verbinding ontstaan, als de context veilig is, het contact oprecht, en de machtsverhouding helder en vrijwillig.

Waarom BDSM juist een antwoord kan zijn

Voor wie de wereld te luid, te chaotisch of te vrijblijvend voelt, kan BDSM een toevlucht bieden. Geen ontsnapping aan de realiteit, maar een alternatieve vorm van omgang ermee. Binnen een BDSM-context wordt macht niet misbruikt, maar vormgegeven. Angst niet uitgebuit, maar getransformeerd. Grenzen niet genegeerd, maar geëerd.

Je zou kunnen zeggen: waar totalitarisme ons leert buigen uit angst, leert BDSM ons buigen uit vertrouwen. Waar de ene wereld controle oplegt, nodigt de andere uit tot overgave. Niet om jezelf te verliezen, maar om jezelf te hervinden in het spanningsveld tussen loslaten en geleid worden.

Het mysterie van het laatste woord

Wat mij het meest raakt in deze vergelijking, is de symboliek van dat laatste woord. In de buitenwereld klinkt het vaak als het einde van een gesprek. Een afsluiting. Of zelfs een oordeel. Maar binnen BDSM krijgt het laatste woord een andere kleur. Daar is het geen slotakkoord, maar het begin van een overgave. Een uitnodiging aan de sub: “Laat maar los, ik leid je. En ik zie je.”

Het laatste woord is daar niet bedoeld om de ander te doen zwijgen, maar om diens zwijgen te dragen. Dat is een fundamenteel verschil.

En misschien is dat wel de belangrijkste les die ik uit Desmets boek haal. Dat de wereld steeds vaker verlangt naar afsluitende waarheden, maar dat de ware kracht zit in het kunnen verdragen van het niet-weten. In het kunnen spelen met macht, zonder te vervallen in onderdrukking. In het durven ontvangen van het laatste woord, zonder de behoefte om het definitief te maken.

Want de waarheid is niet enkelvoudig. De mens ook niet. En de liefde al helemaal niet.

Klein steuntje in de rug nodig?

Heb jij een verlangen naar een BDSM beleving als Dominant of onderdanig en wil je hier op een normale (en vrijblijvende) manier over praten? Wellicht kan een live date met mij of (online/fysiek/telefonisch) coachgesprek, je hierin tegemoet komen. Of boek een informatieve, inspirerende, op maat samengestelde privé workshop voor de beginnende meesteres/meester, single sub of voor koppels.